ANDRIOLLÓWKA » Nr 22_ 09.07.2011 » Kronenberg, Andriolli i wilegiatura
Kronenberg, Andriolli i wilegiatura, czyli letniska podwarszawskie linii otwockiej - to nazwa projektu, którego celem jest wzbudzenie zainteresowania przeszłością oraz dokumentowanie ginących śladów pamięci po dawnych letniskach wśród mieszkańców dzisiejszej linii otwockiej.
Przedsięwzięcie będzie realizowane na obszarze od Wawra do Otwocka poprzez m.in. wystawy, warsztaty edukacyjne i kulturowe, konkursy, olimpiady wiedzy, gry i zabawy. Korzystając z materiałów źródłowych użyczo-nych przez osoby zainteresowane projektem, własnych zasobów oraz pracy wolontariuszy zostanie wydana bezpłatna publikacja pt. Kronenberg, Andriolli i wilegiatura, czyli letni-ska podwarszawskie linii otwockiej.
Współczesna tożsamość kulturowa na-szej lokalnej społeczności ma swoje źródła w historii i tradycji regionu.
Tworzą ją:
1. Wybudowanie przez Leopolda Kronenberga i uruchomienie w 1877 r. Drogi Żelaznej Nadwiślańskiej.
2. Kolonizacyjne plany Elwiro Michała Andriollego, który w 1880 r. zakupił teren po obu brzegach rzeki Świder, wybudował pierwsze domy na wynajem, a także próbował realizować swoją wizję utworzenia latowisk w Dolinie Świdra.
3. Rozwój podwarszawskiej wilegiatury oraz architektury letniskowej i uzdrowiskowej w lat-ach 1880Ś1939 wzdłuż tzw. linii otwockiej.
Projekt otrzymał wsparcie finansowe ze strony Fundacji Kronenberga działającej przy banku Citi Handlowy w Warszawie. Tematy-cznie wpisuje się w wydarzenia Roku Andriollego. Realizowany jest przez Fundację Andriollego we współpracy z grupą osób pasjonujących się historią i architekturą regionu, którą stanowią m.in.: Maja i Zbigniew Płażewscy, Joanna i Paweł Szpygiel, Dorota Choińska, Lidia Dańko, Anna Radomska, Eliza Radzanowska, Marzenna Szymańska, Rafał Fijałkowski oraz autor pomysłu Robert Lewandowski.
Szanowni Państwo!
Jeżeli jesteście zainteresowani projektem i chcielibyście wziąć udział w tym społecznym przedsięwzięciu - prosimy o kontakt pod numer telefonu 605 035 774 albo z wymienionymi powyżej osobami. Wsparcie projektu może mieć formę udostępnienia i ocalenia od zapo-mnienia informacji na temat życia w let-niskach linii otwockiej. W wielu domach prawdopodobnie znajdują się zdjęcia, za-piski lub ciekawostki z tamtych lat. Wiele starszych osób pamięta wydarzenia, które mogą wzbogacić wiedzę o naszym regionie. Warto więc Ś zanim wyrzucimy coś bezpowrotnie Ś przejrzeć własne zasoby i być może udostępnić je innym.
W sierpniu 1877 roku została uruchomiona, wybudowana przez Leopolda Kronenberga (1812Ś1878) Droga Żelazna Nadwiślańska, której trasa wiodła z Mławy do Kowla przez Warszawę oraz Lublin. Kolej umożliwiała mieszkańcom Warszawy sprawny wyjazd z miasta na północ i na południowy wschód. Pierwsze przystanki kolejowe na odcinku południowo-wschodnim z Warszawy do Łaskarzewa powstały: we wsi Wawer - przystanek Wawer oraz przystanek Jarosław - położony w osadzie Kolonia Jarosław nad rzeką Świder w pobliżu folwarku Anielin. Pierwsza stacja kolejowa na tym samym odcinku powstała w leśnym pustkowiu, na terenie dóbr otwockich Zygmunta Kurtza. Nazywano ją Otwock Stacyjny, Otwock Kolejowy lub Otwock Nowy.
W 1880 roku ponad dwustuhektarową część folwarku Anielin, położonego po obu brzegach rzeki Świder w granicach dzisiejszego Otwocka i Józefowa, zakupił znany warszawski ilustrator Elwiro Michał Andriolli (1836Ś1893). Majątek artysty rozpościerał się pomiędzy mostem kolejowym na rzece Świder i przystankiem kolejowym Jarosław (od północnego wschodu) a wybudowaną stacją kolejową Otwock (od południowego wschodu) oraz położonymi nad Wisłą Ś wsią Świdry (od południowego zachodu) i wsią Świdry Małe (Świdry Pruskie, od zachodu). Andriolli zauroczony Doliną Świdra w tym samym roku rozpoczął budowę pierwszego domu dla siebie, a następne wille budował z myślą o ich wynajęciu latownikom z Warszawy, szukającym wytchnienia poza miastem.
Z chwilą pojawienia się pierwszych letników u Andriollego, bezpośredni sąsiedzi artysty - również zaczęli przystosowywać swoje chałupy do przyjmowania gości z miasta. Od około 1885 r. naśladowcy Andriollego osiedlali się w pobliżu stacji kolejowej Otwock, nadając początek istnieniu Willom Otwockim i Wilegiaturze Otwock. W następnych latach ogromny wpływ na rozwój podwarszawskich letnisk linii otwockiej i architektury w stylu nadświdrzańskim, znanym jako świdermajer, miały: lecznicza działalność doktora Józefa Geislera w Otwocku od 1890 r.; budowa stacji kolejowej Falenica, a następnie stacji Radość, Józefów i Świder; powstanie Willi Falenickich i Wilegiatury Falenica; uruchomienie kolejki wąskotorowej z Warszawy przez Wawer do Karczewa; uzyskanie praw miejskich przez Otwock; powstanie Uzdrowiska Otwock; pow-stanie Gminy Letnisko Falenica; elektryfikacja kolei szerokotorowej oraz wybudowanie dodat-kowych przystanków kolejowych Anin, Między-lesie, Miedzeszyn i Michalin.
Największa popularność podwarszaw-skich letnisk linii otwockiej przypadała na dwudziestolecie międzywojenne. Wówczas Otwock był uzdrowiskiem specjalizującym się w leczeniu chorób płuc, a Gmina Letnisko Falenica obejmowała letniska: Anin, Międzylesie, Daków, Radość, Zbójną Górę, Miedzeszyn i Miedzeszyn Nowy, Falenicę, Michalin, Józefów oraz Świder.
Mamy nadzieję, że lektura powyższych tekstów zachęci Czytelników do przejrzenia starych fotografii, być może pamiętników, a wielu mieszkańcom przybliży wyjątkową historię tzw. linii otwockiej.
Informacje na temat realizacji projektu będziemy przekazywać na bieżąco.
PROJEKT DOFINANSOWAŁA FUNDACJA KRONENBERGA PRZY CITI HANDLOWY
Ściągnij wersję w PDF.
|
