ANDRIOLLÓWKA » Nr 23_ 30.07.2011 » Świdermajer czyli styl nadświdrzański
Wilegiaturowe, letniskowe tradycje dzisiejszego Otwocka, Józefowa czy Wawra sięgają drugiej połowy XIX wieku. Wyobraźcie sobie Państwo lata świetności willi oraz pensjo-natów, czyli tzw. świdermajerów i atmosferę minionych lat. Piękne domy i ażurowe, bogato zdobione werandy z wyjściem bezpośrednio do ogrodu sąsiadującego z sosnowym lasem. Taka podróż w czasie spowoduje, że poczujecie się tak, jakbyście przeżyli tu dzieciństwo, a otacza-jąca przyroda i styl nadświdrzański w architek-turze staną się Wam wyjątkowo bliskie.
A wszystko zaczęło się od Kronenberga i Andriollego. W sierpniu 1877 roku została uruchomiona, wybudowana przez Leopolda Kronenberga (1812-1878), Droga Żelazna Nadwiślańska, której trasa wiodła z Mławy do Kowla przez Warszawę oraz Lublin. W 1880 roku znaczną część folwarku Anielin, położonego po obu brzegach rzeki Świder w granicach dzisiejszego Otwocka i Józefowa, zakupił znany warszawski ilustrator Elwiro Michał Andriolli (1836-1893).
Własną wizję kolonizowania terenu, który w 1883 roku otrzymał nazwę Brzegi, przedstawił artysta następująco: "Mam to, czegom pragnął, do czegom wzdychał: naturę i ciszę. W najpiękniejszym punkcie zbuduję sobie wygodny dworek, a w miarę środków będę budował wille dla letników, ale dla letników miłujących spokój i pragnących rzeczywiście zapomnieć podczas lata o wielkim mieście oraz o jego okropnościach." A po latach jego przyjaciel i biograf Henryk Dobrzycki napisał: "Że myśl pobudowania domków i założenia kolonii w miejscowości tak zdrowotnej i pięknej, jaką zakupił Andriolli, musiała mieć rację bytu, dowodzi tego okoliczność, iż wkrótce potem do właściciela Brzegów udawać się zaczęli interesanci, pragnący w jego sąsiedztwie siedziby dla siebie pobudować. W lat kilka miał już Andriolli licznych sąsiadów odstępując im bardzo chętnie po kawale gruntu ze swojego terytorium."
Styl Andriollego, czyli styl nadświd-rzański, dziś potocznie znany jako świdermajer, spodobał się przyjeżdżającym letnikom i przy-szłym mieszkańcom tzw. linii otwockiej. Znalazł także licznych naśladowców. Wprawni cieśle i snycerze w oparciu o wzory dworków i willi Andriollego, korzystając z szablonów wycinali ornamenty w deskach ręcznie lub mechanicznie laubzegą, kontynuowali i rozwijali dzieło zapo-czątkowane przez artystę. Tworzyli w ten sposób charakterystyczną drewnianą architekturę, któ-ra po latach zaczęła dominować w bliższej i dal-szej okolicy Brzegów Andriollego.
W architekturze nadświdrzańskiej nie funkcjonował jeden obowiązujący kanon zdobniczy. Dom najczęściej budowany był na planie prostokąta, a wokół obrastał licznymi werandami przeznaczonymi do letniego wypoczynku, czyli do latowania. Podstawowym budulcem dla dworków Andriollego, a następnie przez wiele lat dla budynków w stylu nadświd-rzańskim było drewno sosnowe, z którego wy-twarzano m.in. konstrukcję domu, więźby da-chowe i deski. Zewnętrzne detale architek-toniczne były obficie zdobione najczęściej orna-mentami geometrycznymi lub roślinnymi. Ozdoby pojawiały się w werandach, w szczytach budynków, w wieżach, w balustradach, w narożach domów, w szalunkach, a także przy oknach, gankach, daszkach, furtkach, ogrodzeniach oraz w altanach.
Wśród świdermajerów budowanych w później-szych latach, można czasami spotkać budynki, których drewniane ganki i obszerne werandy przylegały do murowanej bryły głównej domu.
Szanowni Państwo!
Kronenberg, Andriolli i wilegiatura, czyli letniska podwarszawskie linii otwockiej - to nazwa projektu, którego celem jest wzbudzenie zainteresowania przeszłością oraz dokumentowanie ginących śladów pamięci po dawnych letniskach wśród mieszkańców dzisiejszej linii otwockiej. Jeżeli jesteście zainteresowani tematem i chcielibyście wziąć udział w tym społecznym przedsięwzięciu - prosimy o kontakt z podanymi poniżej osobami:
Uzdrowisko Otwock - Anna Radomska, a.m.radomska@gmail.com, tel. 693107116;
Letnisko Świder i letniska józefowskie - Robert Lewandowski, roblewandowski@wp.pl, tel. 605035774;
- Lidia Dańko, lidiad@medianet.pl, tel. 501585850;
Letniska wawerskie (Miedzeszyn, Radość, Międzylesie, Anin) - Dorota Choińska, dchoinska@gmail.com, tel. 600955677.
Państwa wsparcie może mieć formę udostępnienia i ocalenia od zapomnienia informacji na temat życia w letniskach linii otwockiej. W wielu domach znajdują się prawdopodobnie zdjęcia, zapiski lub ciekawostki z tamtych lat. Wiele starszych osób pamięta wydarzenia, które mogą wzbogacić wiedzę o naszym regionie. Warto więc Ś zanim wyrzucimy coś bezpowrotnie Ś przejrzeć własne zasoby i być może udostępnić je innym.
Tematycznie projekt wpisuje się w wy-darzenia Roku Andriollego. Został dofinan-sowany przez Fundację Kronenberga działającą przy banku Citi Handlowy w Warszawie, a realizowany jest przez Fundację Andriollego we współpracy z grupą osób, którą oprócz wyżej wymienionych stanowią m.in.: Eliza Radzanowska, Marzenna Szymańska, Rafał Fijałkowski - prowadzący warsztaty edukacyjne, konkursy, olimpiady wiedzy, gry i zabawy itp., eliza@arete-art.pl, tel. 508498358; Maja i Zbig-niew Płażewscy, Lidia Dańko, Joanna i Paweł Szpygiel odpowiedzialni za przygotowanie plansz wystawowych oraz okolicznościowej publikacji do druku. Koordynacja projektu Robert Lewandowski.
PROJEKT DOFINANSOWAŁA FUNDACJA KRONENBERGA PRZY CITI HANDLOWY
Ściągnij wersję w PDF.
|
